اثر تنش خشکی و کود زیستی نیتروژنه بر ویژگی های مورفولوژیک، محتوی پرولین و ترکیبات محلول گیاه دارویی همیشه بهار (calendula officinalis l.)

همیشه بهار(calendula officinalis l.) یکی از گیاهان دارویی شناخته شده می باشد که امروزه از گل و عصاره آن استفاده فراوانی در صنایع داروسازی و صنایع آرایشی و بهداشتی می شود. به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی و کود زیستی نیتروژنه (نیتروکسین) بر عملکرد گل، اجزاء عملکرد، محتوی ترکیبات محلول و شاخص های بیوشیمیایی گیاه دارویی همیشه بهار، مطالعه ای در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهد واقع در جنوب تهران انجام گرفت. این آزمایش به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک‏های کامل تصادفی در 3 تکرار و در سال زراعی 89-90 اجراگردید. فاکتورهای آزمایش شامل خشکی به عنوان فاکتور اصلی (1- پتانسیل رطوبت خاک 5/0 اتسفر به عنوان شاهد و ظرفیت زراعی(fc)، 2- پتانسیل 5/3 اتمسفر به عنوان تنش ملایم، 3- پتانسیل 5/6 اتمسفر به عنوان تنش نسبتاً شدید و 4- پتانسیل 10 اتمسفر به عنوان تنش شدید) از مرحله 4 برگی و کاربرد کود زیستی نیتروژن به عنوان فاکتور فرعی (1- شاهد (بدون اعمال تیمار)، 2-اختلاط دو لیتر در هکتار کود زیستی نیتروژنه همراه با آب آبیاری و 3- تلقیح دو لیتر در هکتار کود زیستی نیتروژنه به صورت بذرمال) در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که خشکی بر تمام صفات به جز محتوی نسبی آب تاثیر معنی داری داشت؛ کود زیستی نیز بر تمامی صفات به جز ارتفاع بوته، محتوی نسبی آب و شاخص برداشت تاثیر معنی داری گذاشت. بر هم کنش دو عامل نیز نشان داد که تمام صفات به جز محتوی نسبی آب و شاخص برداشت تحت تاثیر این دو تیمار قرار گرفتند. نتایج حاکی از آن بود که بیشترین عملکرد گل (46/574 کیلوگرم در هکتار) و میزان عصاره (79/22 درصد) در شرایط پتانسیل رطوبت خاک 5/0 اتمسفر حاصل شد. همچنین بیشترین ارتفاع بوته (11/27 سانتیمتر) و محتوی رنگیزه های فتوسنتزی (59/17 میلی گرم بر گرم برگ تر) نیز در تنش ملایم (5/3 اتمسفر) حاصل شد و محتوی پرولین در تیمار آبیاری مطلوب (ظرفیت مزرعه)، 47 درصد کمتر ازخشکی نسبتاً شدید (5/6 اتمسفر) بود. با افزایش سطح خشکی محتوی آنتوسیانین (23%)، کاروتنوئید (71%)، قندهای محلول (36%) و رنگیزه های فتوسنتزی (63%) افزایش یافتند. اما افزایش این ترکیبات نتوانست از کاهش عملکرد گل و عصاره جلوگیری کند. بیشترین ارتفاع بوته، عملکرد گل، محتوی پرولین و مقدار عصاره گل از کاربرد کود زیستی به صورت بذرمال حاصل شد. به طور کلی نتایج نشان داد که گیاه دارویی همیشه بهار می تواند همگام با کاربرد 2 لیتر کود زیستی نیتروژنه به صورت بذرمال سطوح نسبتاً شدید خشکی (5/6 اتمسفر) را تحمل نماید.